UWARUNKOWANIA PRAWNE STOWARZYSZENIA
Geneza powstania Euroregionu Glacensis
Euroregion Glacensis jest jednym z szesnastu funkcjonujących na granicach Polski euroregionów i jednym z sześciu na pograniczu polsko-czeskim. Współpraca transgraniczna w regionie Sudetów Środkowych i Wschodnich ma wieloletnią tradycję. Ważne impulsy współpracy pojawiły się na przełomie lat 80. i 90. w związku z przemianami demokratycznymi jakie miały miejsce w tym okresie w Polsce i w Republice Czeskiej. Potwierdzeniem tych przemian było m.in. nawiązanie przyjaznej współpracy pomiędzy samorządami miast i gmin przygranicznych oraz inicjatywa publikowania (od 1989 r.) przez Wydawnictwo Ziemia Kłodzka i Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką ponadgranicznego miesięcznika „Ziemia Kłodzka - Od Kladskéhopomezi - Glatzer Bergland” i coroczna organizacja (od 1990 r.) Polsko-Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej.
Konferencja inicjująca stałą współpracę transgraniczną odbyła się 17-18 maja 1991 roku w Nachodzie z udziałem około 150 przedstawicieli przygranicznej społeczności czeskiej i polskiej.
W dniu 18 września 1992 roku w Wałbrzychu 21 przedstawicieli społeczności lokalnych z województwa wałbrzyskiego i opolskiego oraz z północno-wschodnich Czech podpisało umowę p.n. „Porozumienie o ponadgranicznej współpracy wzajemnej oraz o utworzeniu Ponadgranicznego Związku Miast i Gmin Czechy-Polska”. W zawartym dokumencie za główny cel uznano koordynację wysiłków na rzecz rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego oraz wspólne rozwiązywanie problemów ekologicznych występujących na obszarze przygranicznym.
Podobne podejście i dążenie do współpracy transgranicznej można było zaobserwować w latach 1993-1994 w części „rdzennej” regionu Sudeckiego. Współpraca gmin pogranicza polsko-czeskiego Ziemi Kłodzkiej przybrała formę współdziałania w ramach powołanego formalnie na konferencji roboczej w Nowej Rudzie 29 marca 1994 roku Stałego Regionu Współpracy Polsko-Czeskiej.
Do 1994 roku przedstawiciele samorządów lokalnych akcentowali swoje odmienne podejście niż w typowych procesach „euroregionalizacji” współpracy transgranicznej, która miała polegać, ich zdaniem, na specyfikacji dziedzin i form współpracy przygranicznej z jednoczesnym określeniem ich realizatorów oraz terminów wykonania, z pominięciem zbędnej instytucjonalizacji, czyli tworzenia struktur euroregionu.
Od 1994 roku w kręgach samorządowych strony czeskiej i polskiej zmieniono poglądy na formę współpracy i zaczęto rozważać potrzebę utworzenia Euroregionu pod nazwą „Glacensis”. Proponowana nazwa ma historyczny rodowód i wywodzi się ze średniowiecznego łacińskiego określenia Kotliny Kłodzkiej. Została ona uznana za właściwą dla przyszłego związku ponadgranicznego jednostek samorządowych.
W dniu 9 lutego 1994 roku powstało Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej, które zaczęło popierać ideę samorządu terytorialnego dotyczącą współpracy przygranicznej oraz eksponować zbieżne problemy gospodarcze gmin, lansując tezę obrony wspólnych interesów założycieli stowarzyszenia, a więc samorządów lokalnych.
W dniu 30 maja 1994 roku Sejmik Samorządowy Województwa Wałbrzyskiego podjął uchwałę o rozpoczęciu procedury tworzenia Euroregionu Glacensis.
W dniu 16 stycznia 1996 roku w czeskim Rychnovie nad Kněžnou siedmiu starostów czeskich samorządów lokalnych (z Náchodu, Rychnova, Šumperka, Ústí nad Orlicí, Trutnova, Orlické Záhoří, Polic nad Metují) oraz Prezydent Hradec Králové podpisali umowę o utworzeniu Regionalnego Stowarzyszenia do spraw Współpracy Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej, które od 9 marca 1998 r. funkcjonuje jako stowarzyszenie miast i gmin „Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis”.
W dniu 5 grudnia 1996 roku w Hradec Králové podpisano Umowę Ramową między Stowarzyszeniem Gmin Ziemi Kłodzkiej i Regionalnym Stowarzyszeniem do Spraw Współpracy Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej o utworzeniu euroregionu pod nazwą Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej - „Euroregion Glacensis”.[1]
W dniu 17 marca 2000 roku w Długopolu Dolnym z inicjatywy Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej utworzono Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, które zostało zarejestrowane przez Sąd Okręgowy w Świdnicy jako nowy polski partner w Euroregionie. Powołanie nowego Stowarzyszenia było spowodowane koniecznością wzajemnego dostosowania struktur euroregionalnych po obu stronach granicy (powołano organizację, która ukierunkowała swoją działalność wyłącznie na współpracę przygraniczną). Jednocześnie stało się możliwe otwarcie Euroregionu Glacensis dla gmin, które wyraziły wolę przystąpienia do polsko-czeskiej współpracy przygranicznej. Ponadto zmiana ta podyktowana była koniecznością stworzenia po polskiej stronie Euroregionu czytelnej struktury dla zarządzania programami pomocowymi UE. Taki stan prawny obowiązuje do dnia dzisiejszego.
Członkowie
Zgodnie ze Statutem Euroregionu Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis członkami Euroregionu są polskie gminy należące do Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis oraz czeskie miasta i gminy należące do Stowarzyszenia miast i gmin „Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis”.
Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis w §3 określa warunki wstąpienia do Stowarzyszenia (co jest równoznaczne z nadaniem członkostwa w Euroregionie) oraz dzieli członków na:
- a) członków założycieli,
b) członków zwyczajnych,
c) członków honorowych,
d) członków wspierających.
Członkami założycielami są gminy członkowskie, które jako pierwsze wstąpiły do Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej (w dniu rejestracji Stowarzyszenia), zaś członkami zwyczajnymi są o statusie założycieli oraz gminy należące do Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, które powstało później (17 marca 2000 r.)
Członkiem zwyczajnym może być każda gmina. Wola przystąpienia do Stowarzyszenia powinna być wyrażona w drodze uchwały rady gminy. Przyjęcie w poczet członków zwyczajnych następuje na mocy uchwały Walnego Zgromadzenia Członków Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis.
Do stowarzyszenia miast i gmin „Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis” (po stronie czeskiej) mogą przystąpić miasta i gminy po uprzedniej akceptacji właściwej Rady, która jednocześnie musi przyjąć statut stowarzyszenia. Członkami stowarzyszenia mogą zostać również inne osoby prawne pod warunkiem, że na ich członkostwo wyrazi również zgodę właściwy organ statutowy.
Aktualnie członkami Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis są34 samorządy gminy polskie z powiatu kłodzkiego, ząbkowickiego, dzierżoniowskiego, strzelińskiego i wałbrzyskiego, oraz powiat kłodzki, ząbkowicki i dzierżoniowski.
Podstawy prawne i instytucjonalne
Euroregion jest dobrowolnym związkiem Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis oraz stowarzyszenia miast i gmin „Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis”, który powstał na podstawie Umowy o utworzeniu czesko-polskiego Euroregionu Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregionu Glacensis[2].
Euroregion nie ma osobowości prawnej, współpraca jest ukierunkowana na skoordynowanie głównych przedsięwzięć zgodnie z zamierzeniami Euroregionu. Jego organy działają w oparciu o normy prawne swoich państw.
Euroregion działa na obszarze powiatów przygranicznych Republiki Czeskiej oraz na obszarze Dolnego Śląska Rzeczypospolitej Polskiej.
Euroregion Glacensis w swojej działalności kieruje się zasadami i ustaleniami zawartymi w:
- Europejskiej Konwencji Ramowej o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi (tzw. Karta Madrycka), sporządzonej w Madrycie 21 maja 1980 roku wraz z Protokołem Dodatkowym do Konwencji,
- Europejskim Ramowym Porozumieniu o współpracy na terenach przygranicznych, przyjętym przez Radę Europy w końcu 1980 r.,
- Europejskiej Karcie Regionów Granicznych i Transgranicznych, uchwalonej przez Radę Europy 19 listopada 1981 r.,
- Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego, uchwalonej przez Radę Europy 15 października 1985 r.,
- Traktacie między Rzeczypospolitą Polską a Czechosłowacją o dobrym sąsiedztwie, solidarności i przyjaznej współpracy z 6 października 1991 r.,
- Porozumieniu między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o współpracy transgranicznej, sporządzonym w Warszawie 8 września 1994 r.,
- Umowie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o małym ruchu granicznym, sporządzonej w Pradze 17 stycznia 1995 r.,
- Umowa między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Czeską o zmianie Umowy między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Czeską o małym ruchu granicznym podpisana w dniu 8 czerwca 2000 roku, sporządzona w Pradze 17 stycznia 1995 r.,
- Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o współpracy i wzajemnej pomocy w czasie katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków z dnia 8 czerwca 2000 r.,
- Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o współpracy w dziedzinie nauki i techniki podpisana w dniu 13 stycznia 2000 r.,
Podstawę prawną działalności Euroregionu stanowią:
- Umowa Ramowa o utworzeniu Euroregionu Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej podpisana w dniu 5 grudnia 1996 roku w Hradec Králové,
- Statut Euroregionu Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej,
- Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, uchwalony w dniu 17 marca 2000 roku w Długopolu Dolnym,
- Statut Stowarzyszenia Miast i Gmin Euroregionu Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis, uchwalony 18 lutego 2000 roku.
W celu realizacji zadań współpracy transgranicznej utworzona została zgodnie ze statutem Euroregionu Glacensis wielopoziomowa struktura organizacyjna (rys. 1).
Organy Euroregionu:
- Rada Euroregionu,
- Komisja Rewizyjna,
- Sekretariat.
Najwyższym organem uchwałodawczym Euroregionu jest 6 osobowa Rada, w której skład wchodzi po trzech przedstawicieli z części polskiej i czeskiej. Sposób delegowania przedstawicieli do Rady jest wewnętrzną sprawą krajowych struktur. Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis w §8 określa, że powoływanie reprezentantów Stowarzyszenia do organów Euroregionu Glacensis należy do wyłącznych kompetencji Walnego Zgromadzenia członków.
Zadania i kompetencje Rady:
- uchwalanie wspólnych przedsięwzięć,
- podejmowanie decyzji dotyczących warunków wykorzystywania wspólnych środków finansowych,
- uchwalanie sprawozdań z wykorzystania środków finansowych,
- mianowanie członków Sekretariatu,
- powoływanie grup roboczych i Komisji Rewizyjnej,
- delegowanie przedstawicieli reprezentujących Euroregion na zewnątrz.
Posiedzenia Rady są otwarte, o ile Rada nie postanowi inaczej. Rada na swoje posiedzenia może zapraszać z głosem doradczym przedstawicieli urzędów administracji samorządowej, organów stanowiących i kontrolnych jednostek samorządu terytorialnego, rządowej administracji państwowej itp.
W latach 1996 - 2008 członkami Rady byli:
|
Ryszard Niebieszczański |
wójt Gminy Kłodzko (1996 –1998) |
|
Edward Kondratiuk |
burmistrz Szczytnej (1996 –1998) |
|
Czesław Kręcichwost |
burmistrz Kudowy Zdroju (od 1996 r.) |
|
Jan Doskočil |
wiceprezydent Hradca Králové (1996 –1998) |
|
František Bartoš |
wicestarosta Rychnova nad Kněžnou |
|
Maria Vaňková |
starosta miasta Police nad Metují (1996 –1998) |
|
Karel Škarka |
starosta miasta Ústí nad Orlicí (1996 –1998) |
|
Dorota Kawińska-Domurad |
burmistrz Kłodzka (1998 – 1999) |
|
Tomasz Korczak |
burmistrz Międzylesia (od 1998 r.) |
|
Grzegorz Jung |
burmistrz Polanicy Zdroju (1999-2002) |
|
Miloslav Chvátil |
starosta miasta Žamberk (1998 - 2002) |
|
Oldřích Vlásak |
prezydent Hradca Králové (1998 - 2002), poseł Parlamentu Europejskiego |
|
Jíři Hanuš |
starosta miasta Červéný Kostelec (1998 - 2002), poseł RCz |
|
Ivan Adamec |
starosta miasta Trutnov (2002), poseł RCz |
|
Józef Marcinków |
burmistrz Ząbkowic Śląskich (od 2003 – 2005 r.) |
|
Miroslav Vlasák |
starosta miasta Žacléř (od 2002 -2004 r.) |
|
Miroslav Kocián |
starosta Bílé Vody (od 2002 r.) |
|
Jiří Čepelka |
starosta Ústí nad Orlicí, poseł RCz (od 2002 r.) |
|
Zdenek Filip |
starosta Opoćna (od 2004 – 2007 r.) |
|
Piotr Kruczkowski |
prezydent Wałbrzycha (od 2005 r.) starosta Nachodu (od 2007 r.) |
Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego na jeden rok. Po upływie kadencji funkcję przewodniczącego obejmuje osoba reprezentująca drugą stronę (zasada rotacji). Przewodniczącymi byli kolejno:
|
Czesław Kręcichwost |
burmistrz Kudowy Zdroju (w 1997 r.) |
|
Jan Doskočil |
wiceprezydent Hradca Králové (w 1998 r.) |
|
Dorota Kawińska-Domurad |
burmistrz Kłodzka (w 1999 r.) |
|
Grzegorz Jung |
burmistrz Polanicy Zdroju (w 1999 r.) |
|
Miloslav Chvátil |
starosta miasta Žamberk (w 2000 r.) |
|
Tomasz Korczak |
burmistrz Międzylesia ( w 2001 r.) |
|
Jíři Hanuš |
starosta miasta Červéný Kostelec (w 2002 r.) |
|
Miroslav Vlasák |
starosta miasta Žacléř (w 2002 r.) |
|
Czesław Kręcichwost |
burmistrz Kudowy Zdroju (w 2003 r.) |
|
Jiří Čepelka |
starosta Ústí nad Orlicí (w 2004 r.) |
|
Miroslav Kocián |
starosta Bílé Vody (w 2004 r.) |
|
Czesław Kręcichwost |
burmistrz Kudowy Zdroju (w 2005 r.) |
|
Zdenek Filip |
starosta Opoczna (w 2006 roku) |
|
Jiří Čepelka |
Poseł RCz (w 2006 r.) |
|
Czesław Kręcichwost |
burmistrz Kudowy Zdroju (w 2007 r.) |
|
Miroslav Kocián
|
starosta Bílé Vody (w 2008 r.)
|
Komisja Rewizyjna jest organem kontrolnym Euroregionu. W jej skład wchodzą cztery osoby (po dwie z każdej ze stron) delegowane przez Radę.
Strukturą koordynującą i administracyjno–wykonawczą są działające po obu stronach pogranicza Sekretariaty Euroregionu. Sekretariat polskiej części Euroregionu wykonuje jednocześnie rolę Sekretariatu Funduszu Małych Projektów Programu Phare CBC oraz Sekretariatu Funduszu Mikroprojektów INTERREG IIIA. Funkcję sekretarzy kolejno pełnili:
|
po stronie polskiej |
Julian Golak (w latach 1996-1998) |
|
|
Adam Kwas (w 1999 r.) |
|
|
Radosław Pietuch (od 2000 r.) |
|
po stronie czeskiej |
Radomir Morawiec (w latach 1996 – lipiec 2000) |
|
|
Helmut Dohnálek (w latach 2000 – styczeń 2005) |
|
|
Jaroslav Štefek (od 2005 r.) |
Grupy robocze opracowują materiały w formie wniosków i zaleceń, a następnie przedkładają Radzie, która je uchwala i nadzoruje realizację. Grupy powstają lub są rozwiązywane na podstawie uchwał Rady Euroregionu. Grupy robocze działają na zasadach społecznych, a w ich skład wchodzą osoby, których charakter pracy zawodowej pokrywa się z zakresem działalności grupy roboczej. Liczba członków, struktura zawodowa oraz skład osobowy jest wewnętrzną sprawą każdej ze stron Euroregionu. W ramach struktur Euroregionu działa również Komisja badań i edukacji regionalnej.
Siedzibą Euroregionu jest Rychnov nad Kněžnou po stronie czeskiej i Kłodzko po stronie polskiej.
Zasady funkcjonowania i finansowania
Zbiór podstawowych zasad, na których opiera się działalność Euroregionu Glacensis oraz praca wszystkich jego organów i struktur wspomagających ma charakter uniwersalny. Tworzy bowiem ramy współpracy ponadgranicznej nie tylko w polskich euroregionach. Zbiór ten tworzą przede wszystkim następujące zasady:
|
Szczególne znaczenie w praktyce współpracy transgranicznej mają zasady:
- partnerstwa, zwłaszcza partnerstwa poziomego, tj. między partnerami po obu stronach granicy; ten rodzaj partnerstwa opiera się na parytecie stron niezależnie od wielkości kraju w sensie przestrzennym, gospodarczym czy demograficznym. Dla rozwinięcia tego rodzaju partnerstwa należy pokonać szereg przeszkód wynikających z różnic w dziedzinie administracji, kompetencji i źródeł finansowania;
- pomocniczości, rozumianej bardzo szeroko jako pomoc instytucji i organizacji międzynarodowych oraz centralnych i krajowych w osiąganiu celów współpracy transgranicznej realizowanych przez regionalne i lokalne społeczności;
- solidarności obszarów transgranicznych, wprowadzonej do najnowszej wersji Europejskiej Karty Regionów Granicznych i Transgranicznych przez przedstawiciela Polski w Stowarzyszeniu Europejskich Regionów Granicznych (SERG);
- parytetu w głosowaniach i dążenia do symetrii; zasada ta polega na tym, że we wszystkich organach każda ze stron dysponuje taką samą ilością miejsc (głosów) i takim samym prawem reprezentowania interesów Euroregionu,
- rotacji, tzn. zmiany miejsc organizacji i przeprowadzania różnych inicjatyw, spotkań, itd.
Podstawy finansowania działalności Euroregionu Glacensis są podobne jak w innych obszarach transgranicznych. Partnerzy współpracy euroregionalnej gromadzą środki na swoich kontach narodowych. Źródłami środków finansowych na działalność Euroregionu są:
- składki członkowskie,
- wpłaty ze środków własnych poszczególnych Euroregionów,
- dotacje,
- środki pomocowe,
- darowizny,
- inne źródła finansowania.
Obie strony mają dostęp do informacji dotyczących dysponowania funduszami Euroregionu.
Ze składek członkowskich utrzymywane są różne struktury Euroregionu (np. krajowe sekretariaty).
Link do strony archiwalnej http://archiwum3.euroregion-glacensis.ng.pl/index.php/pl/programy-pomocowe